Debelo brdo je planinski prevoj na Povlenu, najvišoj od Valjevskih planina. Nalazi se na putu Rogačica-Valjevo i jedna je od tačaka pešačkih i planinarskih ruta u ovom kraju. Sa obližnjim selom Mravinjci povezuje ga makadamski put.
Uz sam put nalazi se nekoliko domaćinstava, stalno naseljenih, kao i jedan broj vikendica. Debelo brdo je relativno poznato odredište u Valjevskim planinama, atraktivna planinska lokacija koju svakako vredi obići ukoliko se zadesite u ovom kraju.
Prema okvirnim proračunima puta, Debelo brdo je od Valjeva udaljeno oko 36 kilometara. Udaljenost Debelog brda od Beograda iznosi 126 kilometara.
Samo područje Debelog brda sve je interesantnije kao turistička destinacija i odredište ljubitelja planinskog turizma i avanturizma, karakteristično po lepom prirodnom ambijentu.
Na prostoru između samog prevoja i sela Mravinjci raste neprekinuta šuma lišćara, među kojima se izdvajaju bukve, leske, grab i ponegde javor. Četinari se nalaze isključivo oko mesta Dijavica i najverovatnije su posađeni. Mlade četinare na ovom području čine jela i smrča.
Bilo kako bilo, ovaj šumski prostor je pred kraj sedamdesetih godina prošlog veka prokrčen i tu je izgrađen makadamski put, prilično solidan i izuzetno važan za privredu ovog kraja. Zahvaljujući putu mogla se eksploatisati šuma, a bio je od pomoći i stočarima i poljoprivrednicima.
Pored toga, put kroz šumu je doprineo i razvoju turizma u ovom kraju. Kraj njega su počela da se grade vikend naselja. Debelo brdo predstavlja razvođe puteva između reka Kolubare i Drine, te raskrsnicu asfaltiranog i makadamskog puta Valjevo-Rogačica-Užice.
Debelo brdo je pre svega planinska destinacija – prevoj između planina Povlen i Jablanik. Kao važno planinsko raskršće, Debelo brdo postaje sve poznatija i popularnija turistička destinacija. Na njemu se danas pored vikendica nalaze i planinarski dom i kafana.
Planinarski dom Debelo brdo
Planinarski dom Debelo brdo nalazi se na Jablaniku i pod nadležnošću je planinarskog kluba PSD Magleš iz Valjeva. Nalazi se na visini od 1040 m. Objekat spada u B kategoriju i poseduje prostor za postavljanje šatora, za posetioce koji žele da kampuju.
Planinarski dom Debelo brdo ima kapacitet od 50 ležajeva i česta je polazišna tačka za pešačke ture na planini Povlen. Kreveti su opremljeni ćebadima i posteljinom, a u domu ima tekuće vode. Sobe su višekrevetne i imaju grejanje na čvrsto gorivo.
Posetiocima su na raspolaganju kuhinja i usluge spremanja hrane. Planinarske ture iz doma podrazumevaju markirane staze, a postoji i mogućnost organizovanog vođenja. Rute na obližnjim planinama su izuzetno interesantne i obradovaće svakog istinskog ljubitelja planinskog turizma.
Staza Debelo brdo – Poćuta
Jedna od interesantnih tura koja polazi od planinarskog doma je ruta Planinarski dom Debelo brdo – Poćuta. Rutu je trasirao PSD Magleš u januaru 2022. godine, a sama staza je lake kategorije, odlično je uređena i markirana. Markacija je crveno-bela.
Ova ruta je pogodna za razne učesnike, budući da staza nije teška, te na putu nema velikih prepreka ili zahtevnih segmenata. Izuzetno je interesantna, budući da se na njoj mogu obići veoma zanimljive lokacije, poput sela Bebića Luka, naselja Debelo brdo, Vujinovača i Poćuta.
Osim naselja, ruta prolazi i kraj veoma zanimljivog manastira Pustinja, te penjališta i vidikovca Grdoba. Na trasi postoji i izvor pijaće vode. Reč je o česmi ispred samog planinarskog doma.
Predeo koji se obilazi pruža se planinom Jablanik, jednom od Valjevskih planina, uz Povlen, Magleš, Medvednik, Suvobor i Maljen. Kao što možda znate, Maljen je takođe značajna destinacija za planinski turizam ovog kraja, budući da se na njemu nalazi centar Divčibare.
Staza je veoma zanimljiva. Počinje kod samog planinarskog doma, a nakon stotinak metara makadamskim putem skreće kroz bukovu šumu ka reci Jablanici. Na ovom potezu, koji skreće severo-istočno, prolazi se i kroz borov šumarak sa hranilištem za divljač.
Dalje ka Jablanici predeo je strmiji. Nakon spusta do Jablanice prelazi se reka (u pitanju su drveni mostovi), a potom put dalje vodi ka mestu Bebića Luka.
Bebića Luka je pravi biser ovog kraja. Reč je o zaseoku sela Vujinovača koji se nalazi pod zaštitom države. Razlog za to su izuzetni primeri narodnog graditeljstva iz XIX veka. To je izolovana celina koju čine izuzetni primeri stare arhitekture u vlasništvu porodice Bebić.
U zaseoku Arsići se prati put koji ide uz reku. Dalje se asfaltnim putem nastavlja severo-istočno i prolazi kraj skretanja koje vodi ka manastiru Pustinja, jednom od mnogih svetinja koje se nalaze u ovom kraju.
Za manastir Pustinja vezuje se jedno zanimljivo predanje, budući da nije sasvim jasno kada je manastir zaista nastao. Postoje pretpostavke o tome da je podignut u vreme kralja Dragutina, ali se za njega vezuje i jedna legenda.
Ova priča objašnjava i pomalo neobično ime manastira. Naime, prema predanju, tri su brata odlučila da podignu svoje crkve. Zakleli su se da tek nakon završene gradnje obiđu zajedno svoje zadužbine. Ispunili su zavet i potom obišli crkvu u manastiru Jovanja, (Valjevsku) Gračanicu i još jednu crkvu.
Poslednja crkva bila je delo najmlađeg brata, najlepša od sve tri. Stariju braću je obuzela ljubomora prema svom mlađem bratu, te su proklela njegovu zadužbinu – poželeli su da mu ostane pusta. Tako je manastir danas poznat pod nazivom Pustinja.
Postoji i manje mistično objašnjenje naziva manastira, a to je da je u vreme podizanja sama okolina bila nenaseljena, odnosno pusta. Crkva u manastiru Pustinja posvećena je Vavedenju Presvete Bogorodice.
Dalje trasa Debelo brdo – Poćuta vodi do penjališta Grdoba, koje je tokom poslednje decenije postalo veoma popularno, budući najnovije u Srbiji. Ono je veoma atraktivno i zbog relativne blizine glavnom gradu Srbije.
Na penjalištu Grdoba postoji pet smerova za uspon različitog nivoa zahtevonosti. Na kraju rute stiže se u mesto Poćuta. Ovde postoje škola, pošta, kafana i prodavnica.
Staza Debelo brdo – Povlenski kućerak – Jablanik
Još jedna interesantna tura koja polazi od prevoja Debelo brdo u organizaciji je PK Povlen iz Valjeva. Reč je takođe o laganoj stazi, dobro uređenoj i markiranoj. Staza počinje na Debelom brdu, na visini od 1044 metra, a završava se na raskrsnici za Jablanik, na 1088 metara.
Početak staze nalazi se na prevoju Debelo brdo, odakle se makadamskim putem ide ka planinarskoj kući pod nazivom Povlenski kućerak. Od ove tačke se ide oko 400 metara unazad do Ivlja, odakle se skreće na most preko reke Trešnjice.
Nakon prelaska Trešnjice put vodi kroz bukovu šumu do sela Pašna ravan. Put vodi kroz centar ovog sela i uspinje se kroz zaselak Prokići do makadamskog puta Debelo brdo – Bobija koji se nalazi podno planine Jablanik. Na ovom mestu staza se spaja sa onom koja od prevoja Debelo brdo vodi ka vrhu Jablanika.
Na ovoj ruti se može videti spomenik narodnom heroju Živanu Đurđeviću koji se nalazi na samom Debelom brdu. Živan Đurđević stradao je u strašnim mukama, izložen nemilosrdnom ispitivanju u četničkom zarobljeništvu.
Predstavljao je važnu vezu između partizanskih jedinica u valjevskom okrugu i Okružnog komiteta i uprkos teškom ličnom stradanju i stradanju sopstvene porodice, nije bio voljan da četnicima oda važne informacije.
Na Debelom brdu nalazi se spomenik sa njegovom bistom, koja je delo vajarke Vide Jocić. Pored spomenika narodnom heroju Živanu Đurđeviću, jedna od značajnih lokacija je reka Trešnjica, čiji je kanjon dom retkim i dragocenim vrstama, poput beloglavog supa.
Kanjon reke Trešnjice proglašen je specijalnim rezervatom prirode i pripada opštini Ljubovija. Klisura je dugačka nekoliko kilometara, sa dubinom i do 500 metara. Sama reka Trešnjica je duga 23 km i pritoka je reke Drine.
Planinska kuća Povlenski kućerak
Kada je reč o smeštaju i snabdevenosti vezanim za pomenuti potez, tu su planinarska kuća Povlenski kućerak, sa kapacitetom od 30 ležaja, planinarski dom PSD Magleša na Debelom brdu, te privatne smeštajne jedinice u selima Zarožje i Pašna ravan.
Povlenski kućerak pripada PK Povlenu i spada u B kategoriju smeštaja. Poseduje mesto za šatore, a kreveti u kući su opremljeni posteljinom i ćebadima. Sobe su višekrevetne, kupatila imaju toplu vodu i grejanje na čvrsto gorivo.
Posteiocima Kućerka na raspolaganju su kuhinja i usloga spremanja hrane. Planinarske ture iz Povlenskog kućerka podrazumevaju mrežu od oko 100 kilometara staza, a postoji mogućnost angažovanja obučenog vodiča.
Vidikovac Kapija Podrinja
Na samom Debelom brdu nalazi se i jedan veoma interesantan i dosta posećen vidikovac. Lociran je na planin Povlen, na visini od 925 metara i pripada opštini Bajina Bašta.
Vidikovac se nalazi na samom Debelom brdu, kraj magistralnog puta Valjevo-Bajina Bašta. Ova tačka predstavlja sam početak ulaska u dolinu Drine i polazište za upoznavanje neverovatnih lepota podrinjske regije.
Sa Kapije Podrinja pogled se pruža na krajolik opštine Bajina Bašta kao i na planine Republike Srpske. Sam vidikovac ima drveni plato sa betonskom konstrukcijom i metalnim stubovima. Ovu osmatračnicu redovno obilazi veliki broj radoznalih putnika.
Kapija Podrinja važi za jedan od najlepših vidikovaca na Povlenu. Sam plato je izgrađen 2016. godine, a pored njega su postavljene i klupe. Debelo brdo je zbog izvanrednog pogleda i ranije bilo omiljena turistička tačka, a gradnja platoa samo je povećala njegovu popularnost.
Samom vidikovcu možete da priđete i sopstvenim automobilom. Za vozila posetioca postoji parking koji se nalazi nedaleko od samog vidikovca. Ukoliko obilazite ovaj deo Srbije, svakako posetite Debelo brdo i čarobne kapije drinske doline.
Debelo brdo je sve popularnija turistička destinacija i značajno raskršće planinarskih staza koje vode preko planina Povlen i Jablanik, dvema izuzetno lepim masivima u valjevskom kraju. Ukoliko ste ljubitelj prirode i želite da istražite lepote Zapadne Srbije, Debelo brdo je izvrsno polazište.
